شرح مختصر از عملیات نصر


🔺هویزه/کرخه کور – ۵۹/۱۰/۱۵

🔻سازمان عمل کننده:
🔸ارتش و گروههایی از سپاه و بسیج

🔹از آغاز جنگ‌ چهار ماه‌ می‌گذشت. دشمن‌ زمین‌ گیر شده‌ بود. اگر چه‌ ایجاد این‌ وضعیت‌ مرهون‌ ایثار و تلاش‌ هسته‌های‌ مقاومت‌ مردمی بود، لیکن‌ عملکرد آنان‌ به‌ مردم‌ منعکس‌ نمی‌شد. از سوی دیگر، انتظار عمومی بر آن بود که ارتش جمهوری اسلا‌می ایران تجاوزات دشمن را به سرعت پاسخ گوید و سرزمین‌های اشغال شده را در کمترین زمان آزاد سازد.
همه‌ چشم‌ها به‌ ارتش‌ و فرمانده‌ وقت‌ کل‌ قوا (ابوالحسن‌ بنی صدر) دوخته‌ شده‌ بود.

🔸این‌ انتظار و توقع‌ مردم‌ به حدی رسید که‌ بنی صدر در تاریخ‌ 26 /9 /59 خطاب‌ به‌ فرماندهان‌ ارتش‌ گفت: “به‌ هر ترتیبی‌ که‌ هست‌ برای‌ عملیات‌ آفندی‌ طرح‌ریزی‌ کنید.” وی‌ تاکید کرد: “من‌ دیگر در مقابل‌ نظریات‌ و خواسته‌های‌ مردم‌ و رهبران‌ مذهبی‌ قدرت‌ مقاومت‌ ندارم‌، یا باید طرحی‌ را تهیه‌ و اجرا کنید و یا اینکه‌ بروید در رسانه‌های‌ گروهی‌ صریحا علت‌ عدم‌ امکان‌ اجرای‌ عملیات‌ آفندی‌ را برای‌ مردم‌ توضیح‌ دهید.”

🔹ستاد مشترک‌ ارتش‌ طرحی‌ تهیه‌ کرد که‌ مبنای‌ عملیات‌ نصر (هویزه) قرار گرفت. در این‌ طرح‌ چهار مرحله‌ پیش‌بینی‌ شده‌ بود که‌ در مرحله‌ اول، جفیر و پادگان‌ حمید؛ در مرحله‌ دوم، کوشک‌ و طلاییه‌ و ایستگاه‌ حسینیه؛ و در مرحله‌ سوم، خرمشهر آزاد می‌شد. در مرحله‌ چهارم‌ نیز تک‌ به‌ داخل‌ خاک‌ عراق‌ به‌ منظور تصرف‌ حومه‌ بصره‌ (تنومه) ادامه‌ می‌یافت.

🔸مرحله‌ اول‌ عملیات‌ در ساعت‌ 10 صبح‌ 15 /10 /59 آغاز شد. ابتدا، تیپ‌ 3 لشکر 16 زرهی ارتش با دو گروهان‌ از سپاه پاسداران حرکت‌ سریعی‌ را از محور ابوحمیظه‌ – سوسنگرد آغاز کردند و با استفاده‌ از شکاف‌ موجود در مواضع‌ دشمن‌ در محور کرخه‌ کور، به‌ پشت‌ این‌ مواضع‌ رخنه‌ کردند و تا 20 کیلومتری‌ شرق‌ هویزه‌ پیش‌ رفتند. تیپ‌ 1 لشکر 16 با 5 گروهان از نیروهای‌ سپاه پاسداران که‌ قرار بود از هویزه‌ حرکت‌ کنند، با سرعت‌ کمتری‌ به‌ سمت‌ جنوب‌ کرخه‌کور پیشروی‌ کردند. به‌ این‌ ترتیب‌ نیروهای‌ خودی‌ با موفقیت‌ توانستند حدود 30 کیلومتر پیشروی‌ کنند و تیپ43 زرهی ارتش عراق را به محاصره کامل درآورند.

🔹در محور فارسیات، نصب‌ پل‌ و عبور دو گردان‌ از لشکر92 از کارون‌ با تاخیر انجام‌ شد که‌ این‌ تاخیر زیان‌آور بود. همچنین‌ به علت اینکه‌ مین‌های منطقه‌ مین گذاری‌ شده‌ جمع‌ آوری‌ نشده‌ بود، سه‌ تانک‌ خودی روی‌ مین‌ رفتند و حرکت‌ ستون‌ در جناح‌ راست‌ فارسیات‌ متوقف‌ گردید. نیروهای جناح‌ چپ‌ محور فارسیات هم‌ با مختصر پیشروی‌ در 300 متری‌ غرب‌ رودخانه‌ متوقف شدند و به همین علت، در این محور دستیابی به جاده اهواز – خرمشهر میسر نگردید و جاده در اشغال دشمن باقی ماند.

🔸از سوی دیگر، یگان‌های موفق خودی که در جنوب کرخه کور پیروزی بزرگی به دست آورده بودند از اقدامات‌ تامینی‌ غافل‌ شده‌ و اقدامات‌ مهندسی‌ ضروری را که‌ برای‌ تحکیم‌ مواضع‌ به‌ دست‌ آمده‌ و حفظ‌ پیروزی‌ لازم‌ بود، انجام‌ ندادند. لذا نیروها و تجهیزاتی‌ چون‌ تانک‌ها و نفربرها بدون‌ هیچ گونه‌ جان‌ پناه، سنگر و خاکریزی در دشت‌ باز باقی‌ مانده‌ و جای‌ مناسبی‌ برای‌ استقرار نداشتند.

🔹بدین ترتیب عدم‌ موفقیت‌ در جناح‌ فارسیات موجب‌ ناقص‌ ماندن‌ مرحله‌ اول‌ عملیات‌ شد و نیروهای‌ محور کرخه‌ کور برای‌ پیشروی‌ در عمق‌، از جناح‌ چپ‌ خود تامین‌ نداشتند، ضمن‌ اینکه‌ جناح‌ راست‌ آنها نیز خالی‌ بود.

🔸مرحله‌ دوم‌ عملیات‌ در ساعت‌ 8 صبح‌ 16 /10 /59 آغاز شد. نیروهای‌ زرهی‌ و پیاده‌ به‌ سوی‌ پادگان‌ حمید و جفیر حرکت‌ کردند. نیروهای سپاه پاسداران‌ حدود یک‌ کیلومتر جلوتر از قوای‌ زرهی‌ و از دو سمت‌ جاده‌ پیش‌ می‌رفتند. ساعتی‌ بعد، آتش‌ دشمن‌ شدت‌ گرفت، طوری که پیشروی‌ متوقف‌ شد. ساعت‌ 14 دستور موکد پیشروی‌ از بی‌سیم‌ها شنیده‌ می‌شد. اما بعد از حدود 500 متر پیشروی، حملات‌ هواپیماهای‌ دشمن‌ نیروها را متوقف‌ کرد. در ساعت‌ 16 نیز دستورات‌ صادره‌ همچنان‌ بر مقاومت‌ و ایستادگی‌ تاکید داشت، اما دقایقی‌ بعد، عقب‌نشینی‌ نیروهای‌ زرهی آغاز شد در حالی‌ که‌ نیروهای‌ پیاده‌ از عقب‌نشینی‌ خبر نداشتند، به همین دلیل در منطقه‌ جا مانده‌ و به‌ محاصره‌ دشمن‌ افتادند و پس‌ از درگیری‌ با یک‌ ستون‌ تانک‌ عراقی‌، 140 تن‌ از پاسداران‌ و نیروهای‌ داوطلب‌ – از جمله‌ عده‌ای‌ از دانشجویان‌ پیرو خط‌ امام‌ – به‌ همراه‌ فرمانده‌شان (حسین‌ علم‌الهدی) به‌ شهادت‌ رسیدند.

“این نبرد، در ادبیات دفاع مقدس ما به نام «حماسه هویزه» نیز شناخته می شود.”

💠منبع: اطلس راهنما۴ / کتاب دشت آزادگان در جنگ